درس چهارم : خود حقيقي
هدف کلي : آشنايي با موانع رشد و کامل و عوامل سقوط انسان و گرايش به دوري از آن ها
ا
صطلاحات علمي درس :
نفس اماره
جهل
غفلت
دام هاي شيطان
حقيقت وجود انسان
هويت
روياهاي صادقه
مرور بر مفاهيم
1. موانع رشد و رستگاري عبارتند از :
- نفس اماره
- جهل از حقايق
- غفلت از خدا و آخرت
- دام هاي شيطان
2. تحريک کننده ي دروني به سوي گناه همان نفس اماره است .
3. قرآن کريم جهل را سرچشمه ي بسياري از گناهان و لغزش ها داند .
4. ايمان به آخرت سبب دوري از گناه مي گردد .
5. راه هاي وسوسه کردن انسان توسط شيطان عبارتند از :
- آراسته و زيبا نشان دادن گناه
- سرگرم کردن انسان ها به آرزوهاي دور و دراز دنيايي
- غافل کردن از ياد خدا
- ايجاد دشمني و کينه ميان افراد
6. از نظر قرآن کريم عامل اصلي گناه خود انسان است .
7. ابعا وجود انسان عبارتند از :
- بعد جسماني
- بعد روحاني
8. « ثابت بودن خود » و « روياهاي صادقه » اثبات کننده ي بعد روحاني وجود انسان هستند .
9. « من » و « هويت » انسان ثابت است و مستقل از جسم اوست .
10. روح ثابت است يعني اين که تجزيه و تحليل نمي پذيرد و فرسوده و مستهلک نمي شود
11. در روياي صادقه انسان از زمان حال و مکان خود خارج مي شود که اين دليلي بر بعد روحاني وجود انسان است
12. ويژگيهاي روح يا بعد روحاني وجود انسان :
- توانايي انتخاب و تصميم گيري دارد .
- جاودانگي را طلب مي کند .
- به دنبال کمالات بي نهايت و نا محدود است .
- کرامتها يا رزايل اخلاقي را کسب مي کند.
- اگر به کرامت اخلاقي آراسته شد ،مقرب درگاه خدا مي گردد.
- اگر به رذيلتها تن داد تا اعماق جهنم سقراط مي کند .
1- به اين علت انسانها تن خويش را به گناه آلوده مي کنند و از همراهي با کاروان کمال و فلاح باز مي مانند که زمينه گناه را در خود پرورش مي دهند و دل به دعوت هاي باطل دروني و بيروني مي سپارند .
2- موانع رشد و رستگاري عبارتند از :
الف ) نفس اماره
ب ) جهل از حقايق
ج ) غفلت از خدا و آخرت
د ) دام هاي شيطان
3- برخي انسانها به جاي بهره مندي متعادل از غرايز و نعمتهاي طبيعي ،غرق در غرايز مي گردند ،به گونه اي که تمام مرزهاي شرعي و اخلاقي را در هم مي شکنند و در نتيجه ،از توجه به زيبايي هاي معنوي باز مي مانند . ميل سرکشي که در انسان زبانه مي کشد و وي را به طلب هر چه بيشتر لذت ها فرا مي خواند ،((نفس اماره ))يعني فرمان دهنده به بديها ناميده مي شود . هر انساني اين را تجربه کرده است که وقتي بر سر دو راهي گناه و پاکي قرار مي گيرد ،جنگي در درون او به راه مي افتد ،هوسها به گناه وسوسه اش مي کنند و عقل و وجدان ،او را به سوي پاکي فرا مي خوانند و اين تحريک کننده ي دروني به سوي گناه ،همان (( نفس اماره )) است که حضرت علي (ع) درباره ي آن مي فرمايد :
(( دشمن ترين دشمن تو همان نفسي است که در درون توست ))
4- ميل سرکشي که در درون انسانها زبانه مي کشد و وي را به طلب هر چه بيشتر لذت ها فرا مي خواند ،نفس اناره يعني فرمان دهنده به بدي ها ناميده مي شود .
5- حضرت علي درباره ي (( نفس اماره )) مي فرمايند :
دشمن ترين دشمن تو همان نفسي است که در درون توست .
6- قرآن کريم جهل را سرچشمه ي بسياري از گناهان و لغزشها مي داند . از اين رو همواره مردم را به تفکر و تعقل دعوت مي کند . از نظر قرآن کريم ،محال است که انسان عاقل در گرداب گناه فرو رود و يا انسان جاهل بتواند راه خوشبختي را بپيمايد.
امام صادق (ع) در خصوص نقش جهل در لغزش و گناه مي فرمايند :
در لشکر عقل ، هفتادوپنج فضيلت و ارزش وجود دارد که سرچشمه ي همه ي فضايل ديگرند و در لشگر جهل ،هفتادوپنج رزيلت و زشتي وجود دارد که منبع ساير زشتي ها و بدي هاست.
کسي که خدا را فراموش مي کند و از او غافل است ،به راحتي تن به گناه مي دهد.
امام خميني – رحمت الله عليه – به پيروي از نياکان معصوم خود – صلوات الله عليهم – همواره تاکيد مي کرد که هر انساني بايد احساس کند که در پيشگاه خدا حضور دارد و هر کسي به چنين احساسي برسد ، در چنگال گناه اسير نخواهد شد ،زيرا گناه در مقابل پروردگار مهربان باعث شرمساري و سرافکندگي خواهد بود . اين جمله ي پر معنا از ايشان به يادگار مانده است :
((عالم محضر خداست ،در محضر خدا معصيت نکنيد.))
عامل ديگر غلطيدن در گناه ،بي توجهي به آخرت است. کسي که به آخرت ايمان دارد ،گناه را چون آتش مي بيند که اگر از آن توبه نکند ،روزي گريبان او را خواهد گرفت .از ديگر سو ،شوق رسيدن به پاداش آخرت سبب رغبت در اطاعت خداوند و مواظبت بر پاکيزگي است .
ايمان به آخرت به دو علت سبب دوري از گناه مي گردد :
الف ) کسي که به آخرت ايمان دارد ،گناه را چون آتشي مي بيند که اگر از آن توبه نکند روزي گريبان او را خواهد گرفت .
ب) شوق رسيدن به پاداش آخرت سبب رغبت در اطاعت خداوند و مواظبت بر پاکيزگي است
7. شيطان دشمن انسان است و خود را از آدميان برتر مي پندارد ،سوگند ياد کرده است که فرزندان آدم را فريب دهد و انتقام رانده شدن از درگاه الهي را بگيرد . کار او وسوسه کردن و دادن وعده هاي دروغين است و جزهمين وسوسه ،راه نفوذ ديگري ندارد . در واقع ،راه نفوذ او همان هوسها و نفس اماره ي خود انسان است . اين انسان است که با دل بستگي به دنيا ،فريب شيطان را مي خورد و آمال و اميال پوچ و بي سرانجام را سر لوحه ي کردارش قرار مي دهد .
8. شيطان از راه هاي زير ، انسان را به نافرماني از خدا وسوسه مي کند .
- آراسته و زيبا نشان دادن گناه .
- سرگرم کردن انسان ها به آرزوهاي دور و دراز دنيايي .
- غافل کردن از ياد خدا و کارهاي که به ياد خدا مي اندازد ، مانند نماز .
- ايجاد دشمني و کينه ميان افراد .
طبق اين آيه کار شيطان وسوسه کردن و دادن وعده هاي دروغين است . وابسته شدن انسان به دنيا او را فريب مي دهد .
9. بنا به نظر قرآن کريم عامل اصلي گناه خود انسان است .
10. انسان وجودي با ارزشمند و با کرامت دارد که اگر زمينه هاي سقوط و گناه را از بين ببرد مي تواند تا مقام قرب الهي ، يعني بهشت ديدار خدا نائل شود .
11. وجود انسان از دو بعد جسماني و روحاني تشکيل شده است .
12. بعد جسماني و مادي انسان ، مانند ساير جسم ها و مواد ، دچار تجزيه و تحليل مي شود و سرانجام فرسوده و متلاشي مي گردد و مانند ديگر اجسام ، به مکان خاص و زماني خاص نيازمند و محدود است .
13. بعد روحاني و غير جسماني انسان تجزيه و تحليل نمي پذيرد ، متلاشي نمي شود و به همين جهت ، بعد از مرگ بدن باقي مي ماند و آگاهي و حيات خود را از دست نمي دهد . آگاهي هاي انسان ، قدرت اختيار و تصميم گيري ، عواطف و احساسات و اخلاق ، همه مربوط به اين بعد از وجود انسان است .
14. دو دليل براي اثبات وجود بعد روحاني انسان وجود دارد : 1) ثابت بودن خود . 2) روياهاي صادقه
15. هرکس درک روشني از « خود» دارد و در اثبات وجود چيزي که از آن تعبير به «من» مي کند به هيچ گونه استدلالي احتياج ندارد . مي گويد : من رفتم ، من فکر مي کنم و من تصميم مي گيرم . گرچه انسان در طول زندگيي حالات و تصورات گوناگوني پيدا مي کند ، معلوماتش تغيير مي کند و اخلاقش عوض مي شود ، اما در ميان همه ي اين تغييرات و تحولات ، يک محور ثابت و يک حقيقت تغيير ناپذير دارد که به پشتوانه ي آن مي گويد : اخلاق من تغيير کرده يا افکار من عوض شده است . زيرا در همه ي اين قضايا ، « من » يک حقيقت ثابت و پابرجاست و من به «غيرمن» تبديل نشده است .
16. تبديل نشدن «من» به «غيرمن» ، وجود بعد روحاني انسان را ثابت مي کند و به آن ثابت بودن خود مي گويند .
17. وقتي گفته مي شود «من» و «روح» انسان ثابت است ، برخي گمان مي کنند که مقصود اين است که روح آدمي دچار هيچ تغييري نمي شود . خير ، چنين نيست . روح آدمي تغييرات بسياري مي پذيرد . اگر مؤمن و نيکوکار باشد ، روز به روز بر کمالاتش افزوده مي شود و اخلاق نيکو در او شکل مي گيرد و اگر راه گناه را پيش گرفته باشد ، روز به روز زشت تر و آلوده تر مي شود . به همين ترتيب ، اگر به دنبال کسب دانش باشد ، با گذشت زمان از جهل بيرون مي آيد . انسان بي ايمان نيز وقتي به ايمان مي رسد ، دگرگوني عميقي دراو پديد مي آيد .
18. وقتي مي گوييم روح ثابت است ، منظور اين است که «من» يا «روح» تجزيه و تحليل نمي پذيرد و فرسوده و مستهلک نمي شود و به چيز ديگري تبديل نمي گردد ؛ مانند مواد جسماني بدن نيست که جاي خود را به مواد ديگر دهد . چرا که اگر چنين اتفاقي بيفتد ، اين «من» جديد را نمي توان همان «من» قبلي دانست .
19. ثبات هويت ما ناشي از ثبات اندام هاي ما نيست . ديده ايم که برخي از انسان ها قسمت هايي از بدن خود را در حادثه اي از دست مي دهند ، اما نه خودشان و نه ديگران ، هيچ گاه احساس نمي کنند که قدري از هويت و «من» او کم شده باشد و اين نشان مي دهد که ثبات هويت و «خود» ما ناشي از ثبات اندام هاي ما نيست .
20. هر کدام از ما هنگام خواب ، روياهايي را مشاهده مي کنيم که برخي از آن ا مطابق ببا واقعيت هستند و از يک رويداد خارجي حکايت مي کنند . اين قبيل خواب ها ، خبر از حوادث گذشته يا رويدادهاي آينده مي دهند يا ويژگي هاي مکاني را بيان کنند که شخص بيننده ي خواب هرگز آن جا را نديده است . بنابراين ، انسان در اين قبيل خواب ها ، از ظرف زمان يا مکان خود خارج مي شود و ره زماني در گذشته يا در آينده مي رود و يا در مکاني که تا به حال نرفته ، قرار مي گيرد .
21. از ويژگي هاي روح يا بعد غير جسماني وجود انسان :
- توانايي انتخاب و تصميم گيري دارد .
- جاودانگي را در مي يابد و آن را طلب مي کند .
- به دنبال کمالات بي نهايت و نامحدود است .
- کرامت ها يا رذايل اخلاقي را کسب مي کند .
- اگر به کرامت هاي اخلاقي آراسته شد ، مقرب درگاه خدا و مسجود و فرشتگان مي شود .
- اگر به رذيلت ها تن داد ، تا اعماق جهنم سقوط مي کند .
22. در صورتي که روح انسان کرامت ؛ يا رذايل اخلاقي را کسب کند و به کرامت هاي اخلاقي آراسته شود ، مقرب درگاه خدا و مسجود فرشتگان مي شود .
خود آزمايي :
1. انسان ها خود را به گناه آلوده مي کنند چرا که ............ را در خود پرورش مي دهند .
ج ) زمينه هاي گناه
2. تبديل نشدن « من » به « غير من » وجود .............. را در انسان ثابت مي کند .
ج ) بعد روحاني
3. دو دليل براي اثبات وجود بعد روحاني انسان نام ببريد ؟
ج ) 1) ثابت بودن خود . 2) روياهاي صادقه
4. ويژگي هاي روح يا بعد روحاني وجود انسان را نام ببريد ؟
ج )
- توانايي انتخاب و تصميم گيري دارد .
- جاودانگي را طلب مي کند .
- به دنبال کمالات بي نهايت و نا محدود است .
- کرامتها يا رزايل اخلاقي را کسب مي کند.
- اگر به کرامت اخلاقي آراسته شد ،مقرب درگاه خدا مي گردد.
- اگر به رذيلتها تن داد تا اعماق جهنم سقراط مي کند .
5.موانع رشد و رستگاري را نام ببريد ؟
الف ) نفس اماره
ب ) جهل از حقايق
ج ) غفلت از خدا و آخرت
د ) دام هاي شيطان
ارسال نظر برای این مطلب
اطلاعات کاربری
توصيه هاي دوستانهلینک دوستان
آرشیو
آمار سایت