درس اول : جلوه هاي حکمت و تدبير
هدف کلي : آشنايي بيشتر با غايت مندي و حکمت و تدبير در خلقت و انس و توجه بيشتر به خالق حکيم و مدبر جهان
* اصطلاحات علمي درس :
* حکمت و حکيم
* غايت مندي
* تدبير
* صانع و صنع
مرور بر مفاهيم
1. هر موجودي از اجزاي خاص و معيني تشکيل شده است .
2. اين اجزا با آرايش مخصوص به خود در کنار يکديگر قرار گرفته اند .
3. هر يک از اين اجزا ، خواص ويژه اي دارند که با وظيفه ي آن ها هماهنگي دارد .
4. هر جزئي کار مخصوص انجام مي دهد وظيفه ي معيني بر عهده دارد .
5. ميان وظايف و مسئوليت ها پيوستگي و ارتباط مشاهده مي شود .
6. نتيجه ي هر نظمي هدف خاص است .
7. شاخصه ي اصلي مجموعه ها و موجودات بزرگ و کوچک جهان « هدف » است .
« آيات شريفه 189 تا 191 آل عمران »
1- آيات شريفه ي 189 تا 191 آل عمران ، دو نشانه را براي صاحبان خرد معرفي مي کند :
الف) آفرينش آسمانها و زمين
ب) آمد و شد شب و روز
2- با توجه به آيات شريفه ي فوق ،صاحبان خرد ويژگي هايي دارند از جمله :
الف) خداوند را در همه حال (ايستاده ، نشسته و در حالي که به پهلوهاي خود آرميدند ) ياد مي کنند.
ب) در آفرينش آسمان ها و زمين انديشه مي کنند.
3- از دقت در آيات شريفه ي فوق اين مطلب مستفاد مي شود :
خداوند خالق حکيم و مدبر است و هيچ امري از طرف او بيهوده و باطل نيست.
4- جهاني خيالي و بدون قانون و نظم داراي ويژگي هايي مي باشد از جمله:
در اين جهان ممکن است در هر لحظه و بدون علت خاصي ،حادثه اي رخ دهد ،موجودي پديد آيد يا از بين برود و اشياء خصوصيات خود را از دست بدهند .
در اين جهان فرضي ،نيروهاي عالم ،در هر گوشه اي به دلخواه خود دخالت مي کنند و حوادثي غيره منتظره را پديد مي آورند.
جهان واقعي
5- اکسيژن و هيدروژن دو عنصر ساده از عناصر طبيعت اند . هر کدام ساختمان خاصي دارند که اين ساختمان را از دست نمي دهند . نه ساختمان اکسيژن به هيدروژن تبديل مي شود ،نه به عکس . اما هر گاه که اين دو با يکديگر همکاري مي کنند ، نظامي جديد به نام آب را پديد مي آورند که حيات موجودات زنده بر روي کره ي زمين به وجود آن بستگي دارد . شايد اين همکاري را بتوان موثرترين همکاري روي کره ي زمين دانست ، زيرا بزرگ ترين نتيجه و فايده را به دنبال دارد.
6- قند يک ترکيب نظام مند است زيرا موجودات زنده از جمله انسان نيازمند ماده اي به نام (( قند ))هستند تا انرژي خود را تامين کنند و زنده بمانند . اين ماده با همکاري ميان آب و دي اکسيد کربن و کمک خورشيد در گياه ايجاد مي شود تا هم خود گياه از آن استفاده کند و هم حيوان و انسان از آن بهره ببرند و رشد کنند . در واقع ، قند يک ترکيب نظام مند است که براي تامين انرژي و فايده هاي ديگر ، در طبيعت ساخته مي شود .
7- ميان (( همکاري و نظم )) و (( قانون مندي )) رابطه اي وجود دارد که مي توان گفت يکي از مهمترين همکاري روي کره ي زمين به وسيله سه عنصر ساده ي اکسيژن ، هيدروژن و کربن به انجام مي رسد و بزرگ ترين فايده ها را به ارمغان مي آورد . اين عناصر ، هر کدام ساختمان خاصي دارند که وقتي با ديگري همکاري مي کنند و ترکيب مي شوند ، نظام و ساختمان جديدي پديد مي آورند . اجزاي اين ساختمان به گونه اي هستند که خواص و آثار جديدي را از خود بروز مي دهند . يعني همکاري و ترکيب ميان پديده ها از نظم و قانون مندي خاصي پيروي مي کنند و نتايج معين و مشخصي را به دنبال دارد . اين حالت را مي توانيم در همه موجودات پيرامون خود ، هم چون سنگها ، فلزات ، گياهان ، حيوان ها و انسانها ببينيم .
8- ويژگي هاي جهان واقعي عبارتند از :
الف) هر موجودي از اجزاي خاص و معيني تشکيل شده است .
ب) اين اجزاء با آرايش مخصوص به خود در کنار يک ديگر قرار گرفته اند .
پ) هر يک از اين اجزاء ،خواص ويژه اي دارند که با وظيفه ي آنها هماهنگي دارد .
ج ) هر جزيي کار مخصوصي انجام مي دهد و وظيفه ي معيني بر عهده دارد .
د ) ميان وظايف و مسئوليت ها پيوستگي و ارتباط مشاهده مي شود ،به گونه اي که کار هر يک مکمل و ادامه ي کار ديگري است و کارها و مسئوليت ها در ارتباط با هم معنا مي يابند و اگر به کار يک جزء به تنهايي نگاه شود ، ناقص و ناتمام به نظر مي آيد.
هـ) نتيجه ي هر سامان و نظمي و هر همکاري و فعاليتي ،هدف خاصي است که آن را از ساير سامان دهي ها و همکاري ها جدا مي کند .
9- از ويژگيهاي جهان واقعي (( پيوستگي و ارتباط ميان وظايف و مسئوليت ها )) را چنين مي توان شرح داد :
الف ) کار هر يک از اجزاء مکمل و ادامه ي کار جزء ديگر است .
ب ) کارها و مسئوليت ها در ارتباط با هم معنا مي يابند .
ج ) اگر به کار يک جزء به تنهايي نگاه شود ،ناقص و ناتمام به نظر مي آيد .
شاخصه هاي اصلي
10- شاخصه ي اصلي مجموعه هاي قانون مند و منظم هدف و غايت است .
11- هدف و غايت عنصري است که سبب پيدايش يک نظام مي شود و به تمام فعاليت هاي آن معنا مي بخشد .
12- ويژگي اي که مانند روح در همه ي اجزاء و فعاليت ها حضور دارد هدف است .
13- بدون هدف پيوستگي و ارتباط و هماهنگي معنا ندارد و مجموعه ي داراي نظام شکل نمي گيرد .
14- همکاري و پيوستگي و نظام براي آن ضرورت دارد که به هدف معيني منجر شود و به سرانجام روشني برسد .
15- درختي را به عنوان يک مجموعه ي نظام مند در نظر مي گيريم اين درخت داراي ريشه ، ساقه ، شاخه و برگ است . مواد تشکيل دهنده ي هر يک ، جاي قرار گرفتن آنها ، کار ويژه ي هر کدام و همکاري ميان آنها وقتي معنا پيدا مي کند که به هدفي منجر شود و ميوه اي به دست آيد از اين روست که مي گوييم همه ي اجزاء درخت کارهايي به هم پيوسته و هماهنگ انجام مي دهند و رابطه اي حقيقي ميان مجموعه ي فعاليت ها بر قرار است.
انديشه و تحقيق صفحه ي 13
.
- ابتدا اين خطبه ي حضرت علي (ع) را که در نهج البلاغه آمده است ،بخوانيد و سپس ويژگيهاي خلقت خداوند را از آن استخراج کنيد.
او خداوندي است که موجودات را آفريد ،بدون اينکه از هيچ نمونه ي آماده و پيش ساخته اي ايده بگيرد و از کار خالق ديگري که پيش از وي جهاني را آفريده باشد ،تقليد کند .
... آثار صنع و نشانه هاي حکمتش در نو آوري هاي بي سابقه و خلقت بي نظيرش هويداست .
بنابراين ،هر يک از موجوداتي که خدا آفريده ،برهان آفريدگاري و دليل خداوندي اوست ،حتي اگر آن موجود ،جامد و بي زبان باشد . چرا که آن هم با زبان بي زباني خالق خود را معرفي مي کند و تدبير خدا را باز مي گويد ،بدون اينکه به سخن گفتن نيازي داشته باشد . دلالتش بر وجود خدا همواره استوار است و در هر لحظه آفريننده ي خود را نشان مي دهد .
...خداي متعال همه ي مخلوقات را بر اساس مقياس ،نظم مشخص ،اندازه هاي مخصوص و متناسب با هر يک از آن مخلوقات آفريد و در آفرينش آنها طوري اندازه ها را برقرار کرد که محکم و استوار بمانند و از هم فرو نپاشند .هر چيزي را مطابق برنامه اي دقيق به بهترين شکل طراحي کرد و آن گاه بدان نظم و ظرافت بخشيد و آن را در مسير انجام وظيفه و دست يابي به هدف خاص وي هدايت کرد .
همه ي اين کارها بدان جهت بود که هيچ يک از مخلوقات از محدوده و چهار چوب تعيين شده از جانب خداوند تجاوز نکند و براي رسيدن به مقصد مورد نظر و کمال نهايي کوتاهي ننمايد و اگر خداوند به او دستوري داد ،انجام دادنش بر وي دشوار نباشد و سرکشي نکند.
بخشي از خطبه ي 90 نهج البلاغه
ويژگي هاي خلقت خداوند را از اين خطبه استخراج کنيد.
الف ) بديع بودن و بي سابقه بودن خلقت
ب) استفاده نکردن از طرح و نقشه ي قبلي
پ) آيت و نشانه بودن همه ي موجودات بر حکمت و تدبير الهي
ج ) وجود نظم مشخص ،تقدير و اندازه ي معين و متناسب با هدف در هر موجود
د ) وجود هماهنگي ميان نظم و ساختار هر موجود با نوع کار و فعاليتي که بر عهده دارد و هدفي که تعقيب مي کند .
هـ) تجاوز نکردن موجودات از تقدير الهي و نظم تعين شده
و) حرکت موجودات در چهار چوب هدف
خودآزمايي :
1. ميان وظايف و مسئوليت ها ............. و .............. مشاهده مي شود .
ج ) پيوستگي – ارتباط
2. به فرموده ي قرآن کريم صاحبان خرد در .............. انديشه مي کنند .
ج ) آفرينش آسمان ها و زمين – آمد و شد شب و روز
3. کدام عنصر است که سبب پيدايش يک نظام مي شود و به تمام فعاليت هاي آن معنا مي بخشد ؟
ج ) هدف و غايت
4. همکاري و پيوستگي و نظام براي چيست ؟
ج ) اين عناصر براي آن ضرورت دارد که به هدف معيني منجر شود و به سرانجام روشني برسد .
5. ايا در اين جهان خيالي مي توان از قانون و قانون مندي سخن گفت ؟ چرا ؟
ج ) خير زيرا در اين جهان در هر لحظه ممکن است بدون علت خاصي ، حادثه اي رخ دهد ، بنا براين قانون و قانون مندي براي آن متصور نيست .
ارسال نظر برای این مطلب
اطلاعات کاربری
توصيه هاي دوستانهلینک دوستان
آرشیو
آمار سایت